Jan-Willem Kusée, de administrateur van het verzet

Jan-Willem Kusée (1915–1990), gemeentesecretaris van Zaamslag tijdens de Tweede Wereldoorlog, speelde een stille, onmisbare rol voor veel mensen tijdens de oorlog. Via zorgvuldige en creatieve administratie houdt hij veel mensen uit de problemen.

Door: Eric de Putter

Kusée wordt geboren in Krabbendijke in 1915. Als hij 22 is, verhuist hij naar Zaamslag, waar hij wordt aangenomen als gemeenteambtenaar. Twee jaar later, in 1939, komt de functie van gemeentesecretaris vrij. Zijn belangrijkste tegenkandidaat is Jan Tollenaar, een actief NSB-lid met iets meer ervaring. Toch kiest het gemeentebestuur voor Kusée. Tollenaar wordt tijdelijk waarnemend, maar vertrekt in 1941 alsnog naar Moerkapelle om daar NSB-burgemeester te worden. Wat niemand dan nog weet, is dat de keuze voor Kusée cruciaal is voor tientallen levens.

Onderduikers uit de tent lokken via stamkaarten
Kusée blijkt tijdens de oorlog namelijk erg creatief te zijn in administratie. Op een goede manier. Iets wat het verzet erg goed uitkomt. De Duitse bezetter heeft op een gegeven moment door dat er veel onderduikers zijn die toch wel aan kunnen distributiebonnen komen. Distributiebonnen konden op verschillende plekken opgehaald worden, maar alleen met een geldige stamkaart. Om de onderduikers uit hun tent te lokken worden alle stamkaarten vervangen. Dat betekent dat onderduikers naar het gemeentehuis moeten om hun stamkaart te laten vervangen. Iets waarbij ze opgepakt kunnen worden. Waar veel verzetsgroepen hebben geprobeerd de nieuwe stamkaarten te vervalsen, ging dat in Zaamslag anders.

Meesterlijke administratiekunsten
Verzetsman Bram Dees geeft na de oorlog aan dat als hij nieuwe stamkaarten nodig had voor onderduikers - en dat waren er best veel - een bezoek aan Kusée in het gemeentehuis voldoende was. Keer op keer zorgt Kusée zorgt er namelijk op meesterlijke wijze voor dat de administratie klopt. Ondanks de nodige controles ontdekken de Duitsers nooit dat er stamkaarten waren uitgegeven aan onderduikers. Zoals er een bankier van het verzet was mogen we Jan-Willem Kusée gerust de administrateur van het verzet noemen.

Een leven lang Zaamslag
Na de oorlog blijft Jan-Willem Kusée nog twintig jaar in dienst van de gemeente Zaamslag. In 1965 wordt hij griffier van het nieuwe waterschap Axeler Ambacht waar hij werkt tot zijn pensioen. Hij is medeoprichter van de Oranjevereniging, later erelid, en schrijft samen met P. de Leeuw boeken over het oude Zaamslag. Als hij met pensioen gaat noemen zijn collega’s hem: integer, rustig, bescheiden en bekwaam. Een man van weinig woorden, maar met een groot plichtsbesef.

Jan-Willem Kusée overlijdt in 2010 op 94-jarige leeftijd en is begraven op de begraafplaats van Zaamslag.