Een vrouw van Trouw: Tante Jo die alles durfde

Wie op de begraafplaats van Zaamslag langs de steen van Janna Maria Hamelink-van de Velde loopt, ziet haar geboorte- en overlijdensdatum en de naam van haar vroeg overleden man Jan. Wat niet aan de steen te zien is, is dat deze vrouw in de Tweede Wereldoorlog in het verzet bekend was als tante Jo. Een alias voor een nogal imposante dame. 

Begin juni 1940 trekken Belgische en Franse krijgsgevangenen door de straten van Zeeuws-Vlaanderen. Ze zijn op weg naar de haven van Walsoorden en komen met de tram door Zaamslag. Twee van hen weten succesvol te ontsnappen. Waar is onduidelijk, maar de tram reed door de Terneuzensestraat, vlak langs de boerderij van Janna Hamelink-van de Velde en haar man Jan. Ze geeft ze burgerkleding en onderdak en laat ze daarna uitvliegen. Een kunstje dat ze daarna nog vaak zal herhalen en het begin van een reeks verzetsdaden.

“Een vrouw die veel durfde”
Janna Hamelink-van de Velde wordt op 26 januari 1889 geboren te Zaamslag als dochter van Jan van de Velde en Jozina Lensen. In 1915 trouwt ze met Jan Hamelink. Het echtpaar krijgt vier kinderen. Helaas verliest Janna haar man al op jonge leeftijd. Jan Hamelink overlijdt als hij nog maar 51 is op 19 november 1940, kort nadat de Tweede Wereldoorlog is uitgebroken en vijf maanden nadat zijn vrouw twee Belgische militairen redde door ze burgerkleding en onderdak te geven. Ook Janna is dan 51 jaar. Het verlies weerhoudt haar er niet van om kort daarna een spil te worden binnen het Zeeuws-Vlaamse verzet. Bram Dees, een goede vriend van haar man en actief in het verzet, omschrijft haar tijdens een interview respectvol als “een vrouw die veel durfde.”

Doorgangspoort onderduikers
Voor haar verzetsactiviteiten maakt Janna dankbaar gebruik van haar schuur op de boerderij aan de Terneuzensestraat. Ze bergt er onder andere onderduikers. Zeeuws-Vlaanderen staat er dan om bekend ideaal te zijn voor onderduikers. Met haar afgelegen boerderijen en grote stukken verlaten polders is het er uitermate geschikt voor. De Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) weet er een hoop te plaatsen en voorziet ze in hun basisbehoeftes. De schuur van Janna fungeert voor de LO als uitstekende doorgangspoort. Veel onderduikers komen via Sint Jansteen en Levien Bakker te Spui terecht in Janna’s schuur. Zij ziet erop toe dat de onderduikers worden verspreid over de boerderijen in Zeeuws-Vlaanderen (bron: archieven.nl). Soms zijn het haar zoon en dochter die de onderduikers naar de aangewezen boerderijen brengen. Dat ze niet bang is, blijkt ook uit haar daad op Dolle Dinsdag. Volgens het boek 'Vijf woelige jaren' van J.L. Platteeuw strandt op 5 september 1944 een Duitse wagen voor haar boerderij met motorstoring. Ze weet wapens en munitie te ontvreemden. 

Ook Trouw-koerierster
Maar Janna is niet alleen de doorgangspoort voor onderduikers. Op 26 januari 2024, toevallig de verjaardag van Janna, publiceert Trouw een artikel over ‘de Vrouwen van Trouw’. Daarin staat Janna eervol vermeld als koerierster. Volgens het artikel slaat ze in de oorlog illegale kranten van Trouw op, helpt ze bij de verspreiding en is ze het contactadres voor koeriers en knokploegen. Ook meldt het artikel dat Janna voorafgaand aan overvallen pannenkoeken bakte om de overvallers een goede bodem te geven. Dit doet ze voor de overval op het distributiekantoor in Kloosterzande op 20 maart 1944. Ook is ze in april 1944 betrokken bij de kraak van het bevolkingsregister in Zaamslag. Kortom, een nogal indrukwekkende oorlogs-cv. Haar twee zonen en dochter waren ook actief in het verzet, haar dochter staat ook vermeld in het Trouw-artikel. 

Janna overleeft de oorlog, blijft altijd in Zaamslag wonen en wordt maar liefst 94 jaar oud. Ze overlijdt op 2 juni 1983 en wordt begraven te Zaamslag waar ze tot op de dag van vandaag nog haar rustplaats heeft.

Toevoeging januari 2025: het graf van Janna wordt dit jaar geruimd door de gemeente Terneuzen. Janna wordt daarna bijgelegd in het verzamelgraf en krijgt een vermelding op het memoriam-bord